Music Review
JO QUAIL- THE CARTOGRAPHER
The night cleaves, revealing
shape beyond the road’s
unboundaried form
While restless winds of craft
and lore coil in transient song
The korax dives the triple
seas and hunts the silence
of unbroken thought.
Inside the gyre time
waits with slow stone flame
Draw close to me
Met een luide gong wordt ‘The Cartographer’ ingeleid: het nieuwe album van celliste Jo Quail (UK). De basis voor het werk, dat muzikaal onbekend terrein zal verkennen, is een door haar geschreven gedicht in vijf versen. Het wordt kort na die intro ingetogen voorgedragen. Het zijn de woorden die tevens het muzikale begin van deze reis zullen kenmerken. Door middel van een eigen opgemaakt rastersysteem, vol letters en priemgetallen, krijgen die woorden een eigen melodie. Ze vormt het eerste thema voor de viool. Wat volgt is een hedendaagse donkere symfonie in vijf bewegingen.
Wat ging eraan vooraf? Jo Quail won in 2019 de Commissioned Artist-award, uitgegeven door Roadburn Festival (NL). Het jaar erop lag ‘The Cartographer’ speelklaar op tafel. Toen covid-19 kwam werd het project uitgesteld. In 2021 herhaalde dit scenario zich, waardoor ‘The Cartographer’ pas op 23 april 2022 zijn langverwachte première kreeg. In die tussentijd dwong Jo zichzelf geen wijzigingen meer uit te voeren. Het was een momentopname en moest dat blijven. Het gaf haar wel de kans om het werk in een studio op te nemen. Centraal thema van het Roadburn Festival 2022 was ‘Heaviness Redefined’ en de opdracht voor Jo bestond erin na te gaan hoe een klassiek instrumentarium kan gebruikt worden in zogenaamde ‘heavy music’. Klassieke muziek kan op zich ook zwaar klinken, maar de opdrachtgever was vooral benieuwd wat dit zou geven als mix met hedendaagse zware genres. Begin er maar aan.
Jo Quail heeft reeds jarenlang ervaring met de elektronische cello en een looping station. Zij creëert er een rijk universum mee door diverse muzikale ideeën ‘op elkaar’ te leggen – simpel uitgedrukt. Ook in de heavy metal scène heeft ze ervaring. Ze tourde mee met o.a. MONO en Myrkur. Roadburn Festival had zijn huiswerk goed gedaan om deze opdracht specifiek aan haar toe te vertrouwen. In de liner notes van het album laat Jo weten hoe zij die zwaarte in de muziek ziet: “Het is een emotioneel concept dat verder gaat dan volume, snelheid of instrumentarium. Zij wordt ervaren door de intentie van de componist en de eigenlijke uitvoering.” Daarbij stelt ze zichzelf de interessante vraag, in één van de vier korte intro-filmpjes (YouTube), hoe ook stilte als luid kan ervaren worden op een podium met 15 muzikanten. Kortom: aan ambitie geen gebrek om van ‘The Cartographer’ een boeiend werk te maken.
Persoonlijk vind ik het niet evident om hedendaagse klassieke muziek volop naar waarde te schatten of ermee te connecteren. Composities van Ligeti, Kurtag of Xenakis weten mij niet echt te raken, in tegenstelling tot die van Glass of Pärt. De binding met heavy metal is er ook niet echt, tenzij er de mix is met symfonische bombast zoals bij Epica of Nightwish. Uitzonderingen zijn er dus (gelukkig) altijd en daar valt het muzikale resultaat van ‘The Cartographer’ zeker onder.
‘Movement 1’ is het deel waarin de cello centraal staat: zij verkent het landschap. Het is er donker en mysterieus. Ondergronds borrelt er vanalles, is er dreiging waar te nemen. De soundscape wordt stilaan rijker. De contouren van een sombere wereld worden scherper gesteld. De blazers doen subtiel hun intrede, net als de pauken, en maken het gevoel van dreiging (zwaarte?) concreter. Er staat ongetwijfeld iets te gebeuren. Wat een opbouw.
Voor dit ambitieuze project wordt Jo Quail trouwens bijgestaan door The New Trombone Collective: een 8-koppig ensemble. Daarnaast zijn er nog: elektrische viool, piano, percussie en 2 stemmen. Dat een uitgebreid ensemble ook zijn specifieke uitdagingen heeft, bewijst het verhaal van de pauken. Toen zij bij de opnamestudio arriveerden bleek de grootste pauk niet door de deur te kunnen…
In ‘Movement 2’ worden enkele demonen losgelaten. Ze vliegen ons rond de oren en worden verklankt door de vele trombones en hun lange klanken. In combinatie met de percussie wordt de lucht er dens en zwaar. Ik waan me in het beeldend landschap van Gustave Doré en zijn illustraties bij Dante’s Inferno. De korte motiefjes op piano en allerlei moeilijk te definiëren geluiden, halfweg het nummer, creëren een gevoel van onbehagen. Meerdere luisterbeurten zijn nodig om de rijkdom van deze muziek naar waarde te schatten. Er valt zoveel te ontdekken en telkens lichten nieuwe dingen op. Door het vertellende en filmische karakter van de muziek kan de luisteraar er de aandacht bij houden. Het einde van dit 2de deel vormt een eerste climax en brengt ons meteen naar een ander hoogtepunt van ‘The Cartographer’: de derde beweging.
Met ‘Movement 3’ komen we tot de kern van het verhaal. Dit langste nummer van de plaat is met 15 minuten een mini-symfonie op zichzelf. Alle registers gaan open, maar eerst is er opnieuw een mooie opbouw. Er wordt ingeleid met mysterieus gezang, als van een Griekse sirene. Dat zij niet te vertrouwen zijn, verklankt de percussie: hetgeen klinkt als een waarschuwing voor wat komen gaat. Met een paukenslag op ruim 3 minuten wordt het menens. De stiltes tussen de slagen klinken zwaar en beladen. De piano echoot mee. Een knap effect. Een fluisterende mannenstem komt erbij en reciteert het derde vers van het gedicht: “The korax dives the triple seas and hunts the silence of unbroken thought.”. Ondertussen blijven de pauken slaan en laat de piano horen dat het ook een percussie-instrument is. Het centrale muzikale thema van ‘The Cartographer’ wordt met de blazers ingeleid en zal doorheen dit nummer blijven klinken: dreigend maar meeslepend. Halverwege kan het volume op maximum en komt de mix tussen hedendaags klassiek en heavy metal tot een hoogtepunt. Het zijn intense minuten met stevige percussie, schreeuwende én zalvende stemmen, trombones die het Leitmotiv vasthouden,… De viool en cello ondersteunen subtiel. Naar het einde toe dooft de bombast uit en rest alleen nog een kort motiefje. Zij wordt door de blazers herhaalt en verklankt zo één van de vele muzikale details die dit stuk zijn ‘volheid’ geeft.
Een stevig en strak ritme kenmerkt ‘Movement 4’. Met zijn pulserend karakter zorgt dit deel voor een zekere nervositeit en zwaarte. Er is weinig ruimte om op adem te komen. Het is één langgerekte en stevige mars naar de exit: het laatste en vijfde deel.
‘Movement 5’ is het kortste nummer maar vormt toch een pittig slot. Zij is als het ware een echo van het voorgaande. Ik zie het als een samenvattende radio-edit van een ambitieus en geslaagd project. Na de recitatie, op fluistertoon, van het laatste vers gaat het meteen richting ‘grand finale’ waarin de muzikanten alle registers nog een laatste maal opentrekken. Hierbij kan je, als luisteraar, alleen nog loslaten en je laten meeslepen in de draaikolk van bombastische klanken. Voor je het beseft is er de stilte van het einde. Het lijkt té snel voorbij. Onwezenlijk.
‘The Cartographer’ is een episch meesterwerk waarin de kwaliteiten van Jo Quail als componiste volledig tot hun recht komen. Met enkel de e-cello in de hand wist zij eerder al het publiek een boeiende klankwereld te geven, maar met de ondersteuning van andere muzikanten én een rijker instrumentarium zet zij een grote stap voorwaarts. Het visuele artwork past bijzonder goed bij de sfeer van het album en maakt dit project simpelweg ‘af’.
Ter herinnering aan Ward De Prins (1969-2018)
JO QUAIL- THE CARTOGRAPHER
/. English version
The night cleaves, revealing
shape beyond the road’s
unboundaried form
While restless winds of craft
and lore coil in transient song
The korax dives the triple
seas and hunts the silence
of unbroken thought.
Inside the gyre time
waits with slow stone flame
Draw close to me
With the sound of a loud gong, ‘The Cartographer’ is introduced: the new album by cellist Jo Quail (UK). The basis for the work, which will explore musical unknown terrain, is a self-written poem in five verses. Shortly after that intro, the poem is gently recited. These words will also characterize the musical beginning of this journey. By means of a custom made grid system, full of letters and prime numbers, these words get their own melody. The result is the first theme for the violin. What follows is an impressive contemporary dark symphony in five movements.
What preceded it? Jo Quail won the Commisioned Artist-award in 2019, published by Roadburn Festival (NL). One year later, ‘The Cartographer’ was finished and ready to perform. But due to the covid-pandemic the project was postponed. Unfortunately, in 2021 this scenario repeated itself. The long-awaited premiere of ‘The Cartographer’ took place on April 23rd 2022. In the meantime, Jo forced herself not to make any revisions. It was a snapshot and had to stay that way. It gave her the opportunity to record the work in a studio.
The main theme of the Roadburn Festival 2022 was ‘Heaviness Redefined’ and the commission for Jo was to examine how a classical set of instruments can be used in so-called ‘heavy music’. Classical music in itself can also sound heavy, but the Roadburn Festival was especially interested in the result as a mix with contemporary heavy genres.
Jo Quail has years of experience with the electronic cello and a looping station. With it, she creates a rich universe by laying various musical ideas ‘on top of each other’ – simply put. The heavy metal scene is not unknown to her, as she has been touring with bands such as MONO and Myrkur. Roadburn Festival had done its research well to entrust this commision specifically to her. In the album’s liner notes, Jo explains how she sees heaviness in music: “It’s an emotional concept, reaching far beyond the confines of volume, speed and instrumentation. She is experienced via the intention of the composer, and then the delivery of the performance.” In addition, she asks herself the interesting question – in one of the four short intro videos (YouTube) – how silence can be experienced as loud with 15 musicians on stage? This is a project not without ambition.
From a personal view I do not think it’s obvious to easily appreciate or connect with contemporary classical music. With compositions written by Ligeti, Kurtag or Xenakis I feel little connection, unlike with the work of Glass or Pärt. It’s the same for me with the heavy metal scene: not much connection there, unless there’s a mix with symphonic bombast as heard in the music from Epica or Nightwish. Thankfully, there are exceptions and the musical result of ‘The Cartographer’ is certainly one of them.
‘Movement 1’ is the part in which the cello has the main voice. She explores the landscape. It is a dark and mysterious place. Under the ground things are unstable: there is a threat to be observed. The soundscape gets gradually richer. The contours of a gloomy world become clearer and clearer. The brass players enter subtle, as the timpani does too, and by doing so making the feeling of threat more concrete. Undoubtedly something is about to happen. Quite a build up.
For this ambitious project, Jo Quail is assisted by the New Trombone Collective: an 8-headed ensemble. Additional instruments are: electric violin, piano, percussion and 2 voices. A large ensemble has its own specific challenges, as the story of the timpani proves. When the largest one got to the recording studio, it couldn’t get through the door…
In ‘Movement 2’ a few demons are being released. They fly around our ears and are created by the trombones with their long-held notes. In combination with the percussion, the air is tense and heavy. I feel embedded in a Gustave Doré-like landscape, as in one of his illustrations at Dante’s Inferno. The short motif on piano, together with all kinds of hard-to-define sounds halfway the song, create a feeling of unease. Multiple listening sessions are required to appreciate the richness of this music. There’s so much to discover and every time new things get noticed. The narrative and cinematic character of the music helps the listener to stay on track. The end of this second part is a first climax and leads us straight to another highlight of ‘The Cartographer’: the third movement.
With ‘Movement 3’ we enter the core of the story. This longest track of the album is, with its 15 minutes, a mini symphony in itself. All registers are being played, but first there is an intro. The piece gets introduced with mysterious voices sounding like a Greek siren. That such creatures are untrustworthy can be heard in the percussion, which sounds like an alarm. With some solid blows on the timpani things get serious. The silence between the strokes sounds heavy and loaded. The piano echoes the blasts made by the timpani, a clever and powerful effect. Enter a whispering male voice who recites the third verse of the poem: “The korax dives the triple seas and hunts the silence of unbroken thought.” Meanwhile the timpani continue to beat and we can clearly hear why the piano is a percussion instrument too. The central theme of ‘The Cartographer’ is introduced with the brass and it will continue to sound throughout the song: threatening but also moving. The volume can be put at maximum level halfway the movement for what is the ultimate mix between contemporary classical and heavy metal music. This is unmistakably the highlight of the album. These are intense minutes filled with strong percussion, extreme use of vocals, trombones that keep the Leitmotiv going.. the violin and cello support subtly. Toward the end the heaviness gets lighter. Only a short motif remains, played repetitively by the brass. It’s one of many musical details that gives this piece its ‘fullness’.
A solid and tight rhythm features ‘Movement 4’. With its pulsating character this part gives a certain nervousness and heaviness too. There’s hardly any room to breathe. It is a long and firm march to the exit: the last and fifth movement.
‘Movement 5’ is the shortest track of ‘The Cartographer’, but it is a very strong end. It’s like a an echo of what we heard earlier: a radio-edit of an ambitious and successful project. After a whispering recitation of the final verse the music goes straight to a ‘grand final’ where the musicians go all the way on their instruments and the volume. As a listener, you can only let go and let yourself be carried away in the vortex of bombastic sounds. And before you even realize it, there is the unavoidable silence of the end. A surreal feeling. What a ride!
‘The Cartographer’ is an epic masterpiece in which Jo Quail’s musical capabilities as a composer are fully exposed. With the e-cello alone, she has already been able to offer the public a fascinating and innovative soundscape. But with the support of other musicians and a richer group of instruments, she made a great step forward in the creation of a true symphonic work. The visual artwork fits in very well with the mood of the album and makes this project simply ‘complete’
In memory of Ward de Prins (1969-2018)
Tags
Music Review
Concert Review
Jo Quali
The Cartographer
Experimental Music
E-cello
Author
Tom Plovie - Lokeren, 26 mei 2022
Sources
BandcampArtist
Jo Quail The Cartographer
Video
The Cartographer by Jo Quail – 1 – ‘The Terrain’- The Cartographer by Jo Quail – 2 – ‘The Journey’
- The Cartographer by Jo Quail – 3 – ‘The Contours’
- The Cartographer by Jo Quail – 4 – ‘The Map’
